De Omgevingswet verandert de relatie tussen burgers en de overheid. Het ‘nee, tenzij’ verandert in ‘ja, mits’. De rol van de gemeenteraad verandert ook. Het idee is dat de raad gaat sturen op hoofdlijnen. Hoe voorkom je dat je als raad ergens niets meer over kunt zeggen, terwijl je dat wel had gewild?
In Deventer is de raad door de wethouder en een ambtelijke werkgroep steeds goed geïnformeerd over de Omgevingswet. Toch hebben we als raadsleden zelf het initiatief genomen om vier verdiepende bijeenkomsten te houden. In deze tijd van corona ging dat online uiteraard. Het ging bijvoorbeeld over het omgevingsplan en de andere wettelijke instrumenten, over het adviesrecht van de raad en over participatie. We gingen er in drie online sessies dieper op in. In een vierde sessie werd steeds aan de hand van twee casussen uit de praktijk doorgepraat. Eén daarvan betreft een plan voor het aanleggen van een natuurbegraafplaats in het bos, nabij een dorp. De bewoners waren - zacht uitgedrukt - niet gecharmeerd van dit plan. Het andere praktijkgeval ging om het aanleggen van drie windturbines op een bedrijventerrein in de nabijheid van een woonwijk.
De vier sessies hebben de gemeenteraad veel opgeleverd. De haak naar de praktijk gaf ons als raad veel inzicht in de (uit)werking van de instrumenten, regels en besluiten. Om te beginnen een denkkader voor de participatieverordening die we in Deventer gaan opstellen. Kort gezegd: wanneer er voor initiatieven geen kaders staan in het omgevingsplan, dan moet je duidelijke afspraken hebben over participatie. Een initiatiefnemer zal in zo’n geval alles uit de kast moeten halen om met de omgeving tot een vergelijk te komen. Hij moet ook kunnen aantonen dat hij dit heeft gedaan.
Maar de raad is zelf ook van de partij. Nu bepaal je als gemeenteraad welke besluiten zijn gemandateerd aan het college, de dingen waar je niet over wilt gaan. Onder de Omgevingswet is het straks omgekeerd: je moet opschrijven waar je wel zeggenschap over wilt. De casussen hebben onze raad geleerd dat het een vrij lange lijst wordt. Zeker, we zijn het ons bewust dat de Omgevingswet bedoeld is om het omgevingsrecht eenvoudiger te maken en ook om sneller duidelijkheid te geven aan initiatiefnemers. Minder regels, meer eenduidigheid. De raad is er niet op uit nieuwe belemmeringen op te werpen. Maar, de leden van de gemeenteraad zijn volksvertegenwoordigers. Je wilt kunnen ingrijpen als er aan besluit is genomen dat niet goed is, of dat op massale weerstand stuit.
De sessies over de Omgevingswet waren een goede ervaring. Ook om raadsleden te betrekken die nog minder in de wet zijn ingevoerd. En, wat ook goed werkte, is het informele karakter. Los van politieke tegenstellingen met de benen op tafel. Uit enthousiasme hebben we het opgeschreven. Voor de gemeenteraden die het nog niet hebben gedaan, is ons devies: ga met elkaar in gesprek over de Omgevingswet, wacht niet tot de ambtenaren in beweging komen. Het is verrassend leuk om te doen!
Bas Donkers zit sinds 2018 in de raad van Deventer voor de VVD
Jasper Buist is burgerraadslid/opvolger in de raad van Deventer voor de ChristenUnie